ABD İşsizlik Oranı Nedir? Yatırımcılar Neden Takip Etmeli?

Finteo

Finans 101

06-12-2025

4

---

Her ayın ilk Cuma günü, dünya finansal piyasaların gözü ABD'deki bir veri açıklamasında. Tarım dışı istihdam verisiyle (NFP) birlikte açıklanan işsizlik oranı, sadece birkaç dakika içinde dolar, altın ve borsaların yönünü değiştirebiliyor.

ABD İşsizlik Oranı Nedir? Yatırımcılar Neden Takip Etmeli?

Peki ABD işsizlik oranı tam olarak nedir? Nasıl hesaplanır? Fed'in faiz kararlarını nasıl etkiler? Ve en önemlisi, Türkiye'deki yatırımcılar bu veriyi neden yakından takip etmeli? Bu yazıda, işsizlik oranının tüm detaylarını mercek altına alıyoruz.

ABD İşsizlik Oranı Nedir?

ABD işsizlik oranı, aktif olarak iş arayan ancak iş bulamayan kişilerin, toplam işgücü içindeki yüzdesini gösteren ekonomik bir göstergedir. Bu oran, ABD ekonomisinin sağlığını ölçmek için kullanılan en temel metriklerden biridir.

İşsizlik oranı, ABD Çalışma Bakanlığı'na (Bureau of Labor Statistics - BLS) bağlı olarak her ay düzenli şekilde hesaplanır ve açıklanır. Tarım dışı istihdam verisi (NFP) ile aynı anda, her ayın ilk Cuma günü Türkiye saati ile 15:30'da yayınlanır.

İşsizlik Oranı Formülü

İşsizlik oranı şu formülle hesaplanır:

İşsizlik Oranı = (İşsiz Sayısı / İşgücü) × 100

Burada:

• İşsiz sayısı: Aktif olarak iş arayan ancak iş bulamayan kişiler
• İşgücü: Çalışan + İşsiz (iş arayan) toplam kişi sayısı

Önemli Not: İşgücüne dahil olmayan kişiler (iş aramayanlar, emekliler, öğrenciler) bu hesaplamaya katılmaz. Bu durum, işsizlik oranının bazen yanıltıcı olabileceği anlamına gelir.

2025 ABD İşsizlik Oranı Güncel Durum

2025 yılı Ağustos ayı itibariyle ABD işsizlik oranı %4,3 seviyesinde. Bu oran, tarihsel ortalamalara göre düşük sayılır. ABD'nin doğal işsizlik oranı (long-run equilibrium) %4-5 aralığında kabul edilir.

Tarihsel perspektif:

• En düşük: %2,5 (1953)
• En yüksek: %14,9 (2020, pandemi dönemi)
• 2008 Krizi: %10'a kadar yükseldi
• 2019 (pandemi öncesi): %3,5 seviyesindeydi

ABD İşsizlik Oranı Nasıl Hesaplanır?

İşsizlik oranının hesaplanması için BLS, iki ana anket yöntemi kullanır:

1. Hane Halkı Anketi (Household Survey)

Yaklaşık 60.000 hane ile yapılan bu ankette, kişilerin istihdam durumu, işgücüne katılım oranı ve iş arama süreleri sorgulanır. Bu anket, işsizlik oranının hesaplanmasında temel rol oynar.

Ankette sorulan temel sorular:

• Geçen hafta çalıştınız mı?
• İş arıyor musunuz?
• Ne zamandan beri iş arıyorsunuz?
• Çalışmaya hazır mısınız?

2. İşveren Anketi (Establishment Survey)

Bu anket, tarım dışı istihdam verisi (NFP) için kullanılır. İşverenler, kaç kişi istihdam ettiklerini bildirir. Her iki anket birlikte değerlendirilerek, ABD iş piyasasının kapsamlı bir resmi çıkarılır.

İşsiz Sayılmak İçin Gerekli Koşullar

Bir kişinin "işsiz" sayılması için şu koşulları sağlaması gerekir:

1. İş aramak: Son 4 hafta içinde aktif olarak iş aramış olmalı
2. Çalışmaya hazır olmak: İş bulduğunda hemen başlayabilmeli
3. İşgücüne dahil olmak: Emekli veya öğrenci gibi işgücü dışı kategorilerde olmamalı

Bu koşulları sağlamayanlar işsiz değil, "işgücüne dahil değil" kategorisine girer.

U-3, U-6 ve Diğer İşsizlik Metrikleri

ABD'de işsizliği ölçmek için sadece tek bir oran kullanılmaz. Farklı perspektifler sunan 6 farklı metrik (U-1'den U-6'ya) var. İşte en önemlileri:

U-3: Resmi İşsizlik Oranı

Medyada ve raporlarda bahsedilen "işsizlik oranı" genellikle U-3'tür. Bu, aktif iş arayan işsizlerin toplam işgücüne oranıdır. 2025 Ağustos itibariyle: %4,3

U-6: Geniş İşsizlik Oranı

U-6, daha kapsamlı bir ölçümdür ve şunları içerir:

• Resmi işsizler (U-3'teki gibi)
• Marjinal bağlılık gösteren işçiler: İş aramaktan vazgeçmiş ancak çalışmak isteyenler
• Yarı zamanlı çalışanlar: Ekonomik nedenlerle part-time çalışmak zorunda kalanlar

U-6, "gerçek işsizlik" olarak da adlandırılır çünkü tam istihdam edilmeyen kişileri de gösterir. 2025 Ağustos itibariyle U-6: Yaklaşık %7,5-8%

Diğer Metrikler (U-1, U-2, U-4, U-5)

• U-1: Uzun süreli işsizler (15+ hafta)
• U-2: İşini kaybedenler
• U-4: U-3 + vazgeçmiş işçiler
• U-5: U-4 + marjinal bağlılık gösterenler

Yatırımcılar genellikle U-3 ve U-6'yı birlikte takip eder. U-3 düşükken U-6 yüksekse, bu "gizli işsizlik" sinyali verebilir.

İşsizlik Oranı Neden Önemli?

İşsizlik oranı, ekonominin sağlığını gösteren en kritik göstergelerden biri. İşte nedenleri:

1. Ekonomik Sağlığın Barometresi

Düşük işsizlik = güçlü ekonomi. İnsanlar iş buluyorsa, şirketler büyüyor, ekonomi genişliyor demektir. Yüksek işsizlik ise ekonomik durgunluğa işaret eder.

2. Fed'in Faiz Kararlarını Etkiler

Federal Rezerv'in iki temel görevi var:

1. Fiyat istikrarı (enflasyon kontrolü)
2. Maksimum istihdam

İşsizlik oranı, Fed'in faiz politikasını belirlemede kritik rol oynar:

• Düşük işsizlik → Ekonomi güçlü → Enflasyon riski → Fed faiz artırabilir
• Yüksek işsizlik → Ekonomi zayıf → Fed faiz indirebilir

3. Tüketici Harcamalarını Etkiler

İnsanlar işe girdiğinde gelir elde eder, harcama yapar. ABD GSYİH'sının %70'i tüketici harcamalarından oluşur. Dolayısıyla işsizlik oranı, gelecekteki ekonomik büyümeye dair ipuçları verir.

4. Piyasa Beklentileriyle Karşılaştırılır

İşsizlik oranının asıl etkisi, beklenti ile gerçekleşen arasındaki farka bağlı. Piyasa %4,2 beklerken %4,5 gelirse, bu olumsuz sürpriz yaratır ve piyasalarda volatilite artar.

İşsizlik Oranı Yükselirse Ne Olur?

İşsizlik oranının beklentinin üzerinde gelmesi (yükselmesi), ekonomik zayıflama sinyali verir. Bu durum piyasalara nasıl yansır?

Dolar Zayıflar

Yüksek işsizlik, ekonomik durgunluk endişesi yaratır. Bu durumda:

• Fed'in faiz indirimine gideceği beklentisi güçlenir
• ABD doları diğer para birimlerine karşı değer kaybeder
• Dolar/TL paritesi düşebilir (dolar zayıflar)

Altın Fiyatları Yükselir

• Zayıf dolar + faiz indirimi beklentisi = altın için fırsat
• Yatırımcılar güvenli liman altına yönelir
• Ons altın fiyatı yükselir, gram altın da ons ve kur etkisiyle kazanç sağlayabilir

Borsalar Karışık Tepki Verir

• İlk tepki olumsuz olabilir (ekonomik durgunluk endişesi)
• Ancak Fed faiz indirimi yapabilir beklentisi borsaları destekleyebilir
• Teknoloji hisseleri genellikle düşük faizden faydalanır

Tahvil Faizleri Düşer

Yüksek işsizlik, Fed'in faiz indirimi yapacağı beklentisini güçlendirir. Bu durumda:

• ABD 10 yıllık tahvil faizi düşer
• Tahvil fiyatları yükselir

İşsizlik Oranı Düşerse Ne Olur?

İşsizlik oranının beklentinin altında gelmesi (düşmesi), güçlü ekonomiye işaret eder. Peki piyasalara etkisi?

Dolar Güçlenir

Düşük işsizlik = güçlü ekonomi:

• Fed'in faiz artırımı yapabileceği veya indirim yapmayacağı beklentisi güçlenir
• ABD doları diğer para birimlerine karşı değer kazanır
• Dolar/TL paritesi yükselir

Altın Baskı Altında Kalır

• Güçlü dolar + yüksek faiz beklentisi = altın için olumsuz
• Yatırımcılar getirili varlıklara yönelir
• Ons altın fiyatı düşüş eğilimine girer

Borsalar Karışık Tepki Verebilir

• İlk tepki olumlu olabilir (güçlü ekonomi)
• Ancak çok düşük işsizlik, enflasyon endişesi yaratır
• Fed'in agresif faiz artırımı riski borsaları baskılayabilir

"Goldilocks" Senaryosu

İdeal durum: işsizlik ne çok yüksek ne çok düşük. Ekonomi sağlıklı büyüyor ama aşırı ısınma yok. Bu durumda hem borsalar hem ekonomi için en iyi senaryo.

İşsizlik Oranı ve NFP İlişkisi

İşsizlik oranı ve tarım dışı istihdam verisi (NFP), aynı anda açıklanır ve birbirleriyle yakından ilişkilidir. Ancak bazen ters yönde hareket edebilirler:

Normal Durum: Ters İlişki

• NFP yükselir (istihdam artar) → İşsizlik oranı düşer
• NFP düşer (istihdam azalır) → İşsizlik oranı yükselir

Paradoks Durumlar

Bazen NFP ve işsizlik oranı aynı yönde hareket edebilir:

Senaryo 1: NFP Yükselir, İşsizlik Oranı da Yükselir

• Neden? İşgücüne katılım oranı artar (daha fazla insan iş aramaya başlar)
• Yeni işler ekleniyor ama işgücü daha hızlı büyüyor
• Bu durum genellikle ekonomik toparlanma dönemlerinde görülür

Senaryo 2: NFP Düşer, İşsizlik Oranı da Düşer

• Neden? İnsanlar iş aramaktan vazgeçiyor (işgücüne katılım oranı düşer)
• İşsiz sayısı azalıyor ama iyi bir neden değil (discouraged workers)
• Bu durum uzun süreli durgunluk dönemlerinde görülür

Bu paradokslar, yatırımcıların her iki veriyi de birlikte değerlendirmesi gerektiğini gösterir.

İşsizlik Oranının Türkiye Piyasalarına Etkisi

ABD işsizlik oranı, Türkiye'deki yatırımcılar için de önemli. İşte nedenleri:

1. Dolar/TL Paritesi

İşsizlik oranı, doların gücünü etkiler:

• Düşük işsizlik → güçlü dolar → dolar/TL yükselir
• Yüksek işsizlik → zayıf dolar → dolar/TL düşer

Türkiye'de döviz pozisyonu olan yatırımcılar için bu kritik.

2. Gram Altın

Gram altın, hem ons altın hem dolar/TL'den etkilenir:

• Düşük işsizlik → Ons düşer + Dolar/TL yükselir = Karışık etki
• Yüksek işsizlik → Ons yükselir + Dolar/TL düşer = Karışık etki

3. BIST 100

İşsizlik oranı sonrası küresel piyasalardaki hareket, BIST 100'e yansır:

• Güçlü ABD ekonomisi → küresel risk iştahı artar → BIST 100 pozitif etkilenir
• Zayıf ABD ekonomisi → resesyon endişesi → BIST 100 negatif etkilenir

4. Türkiye Tahvilleri

ABD tahvil faizlerindeki değişim, Türkiye tahvillerine de yansır. Yüksek ABD faizleri, gelişmekte olan ülke tahvillerini baskılayabilir.

İşsizlik Oranı vs Diğer İstihdam Göstergeleri

İşsizlik oranı tek başına yeterli değil. İşte birlikte takip edilmesi gereken diğer göstergeler:

1. İşgücüne Katılım Oranı (Labor Force Participation Rate)

Çalışma çağındaki nüfusun ne kadarı işgücünde (çalışan + iş arayan)?

• Düşük katılım → ekonomik umutsuzluk sinyali
• Yüksek katılım → ekonomiye güven

2. İşe Alım Oranı (Hiring Rate)

Şirketler ne kadar hızlı işe alım yapıyor? JOLTS (Job Openings and Labor Turnover Survey) raporunda yer alır.

3. Ortalama Saatlik Kazançlar (Average Hourly Earnings)

Ücretler artıyor mu? Bu, enflasyon baskısının göstergesi.

• Yüksek ücret artışı → enflasyon riski → Fed faiz artırabilir

4. İşten Ayrılma Oranı (Quits Rate)

İnsanlar gönüllü olarak işten ayrılıyor mu? Bu, iş piyasasındaki güvenin göstergesi.

Yatırımcılar, tüm bu göstergeleri birlikte değerlendirerek ABD ekonomisinin gerçek durumunu anlamaya çalışmalı.

Yatırımcılar İçin İşsizlik Oranı Takip Stratejileri

İşsizlik oranı açıklamasından önce ve sonra yatırımcılar nasıl pozisyon almalı?

1. Beklenti Raporlarını Takip Edin

Veri açıklanmadan önce, piyasa beklentisini öğrenin:

• Bloomberg, Reuters gibi kaynaklardan analist tahminlerini inceleyin
• Beklenti vs gerçekleşen farkı, piyasa hareketini belirler

2. NFP ile Birlikte Değerlendirin

İşsizlik oranı, NFP verisiyle birlikte açıklanır. Her iki veriyi de birlikte yorumlayın:

• NFP güçlü + İşsizlik düşük = Ekonomi güçlü
• NFP zayıf + İşsizlik yüksek = Ekonomi zayıf
• Paradoks durumlar → dikkatli olun, işgücüne katılım oranını kontrol edin

3. İlk 15 Dakikayı İzleyin

Veri açıklandıktan sonra ilk 5-15 dakika piyasalar çok volatil olur. Acele işlem yapmayın, piyasanın yön bulmasını bekleyin.

4. U-6'yı da Takip Edin

U-3 (resmi işsizlik) düşükken U-6 yüksekse, "gizli işsizlik" var demektir. Bu durum, ekonominin o kadar sağlıklı olmadığını gösterebilir.

5. Fed Yorumlarını Bekleyin

İşsizlik verisi sonrası Fed yetkililerinin yorumlarını takip edin. Fed'in verileri nasıl yorumladığı, faiz kararlarını etkileyecektir.

6. Finteo ile Portföyünüzü Takip Edin

İşsizlik oranı gibi kritik veriler sonrası portföyünüzün durumunu hızlıca kontrol etmek önemli. Finteo Açık Bankacılık Portalı ile tüm bankalardaki varlıklarınızı tek ekrandan görüntüleyebilir, anlık değişimleri takip edebilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

İşsizlik Oranı Ne Zaman Açıklanır?

ABD işsizlik oranı, her ayın ilk Cuma günü, Türkiye saati ile 15:30'da açıklanır. Tarım dışı istihdam verisi (NFP) ile aynı anda yayınlanır.

İşsizlik Oranı Nasıl Hesaplanır?

İşsizlik oranı = (İşsiz Sayısı / İşgücü) × 100 formülüyle hesaplanır. ABD Çalışma Bakanlığı, yaklaşık 60.000 hane ile yaptığı anket sonuçlarına göre bu oranı belirler.

İşsizlik Oranı Yüksek Gelirse Dolar Ne Olur?

Yüksek işsizlik oranı genellikle ABD dolarını zayıflatır. Ekonomik durgunluk endişesi ve Fed'in faiz indirimi beklentisi, doların değer kaybetmesine neden olur.

İşsizlik Oranı Düşerse Altın Ne Olur?

Düşük işsizlik oranı, güçlü ekonomiye ve potansiyel faiz artırımına işaret eder. Bu durum altın için olumsuz, genellikle ons altın fiyatında düşüşe neden olur.

U-3 ve U-6 Arasındaki Fark Nedir?

U-3, resmi işsizlik oranıdır (aktif iş arayanlar). U-6 ise daha kapsamlıdır: U-3 + vazgeçmiş işçiler + ekonomik nedenlerle yarı zamanlı çalışanlar. U-6, "gerçek işsizlik" olarak adlandırılır.

İşsizlik Oranı ile NFP İlişkisi Nedir?

İkisi genellikle ters yönde hareket eder: NFP artar → İşsizlik düşer. Ancak işgücüne katılım oranı değiştiğinde paradoks durumlar oluşabilir. Her iki veriyi birlikte değerlendirmek önemlidir.

İşsizlik Oranı Borsa Üzerinde Nasıl Etki Eder?

Düşük işsizlik (güçlü ekonomi) borsalar için genellikle olumlu. Ancak çok düşük işsizlik, enflasyon endişesi yaratır ve Fed'in agresif faiz artırımı riski borsaları baskılayabilir. İdeal durum "goldilocks" seviyesi.

Türkiye İşsizlik Oranı ile ABD İşsizlik Oranı Karşılaştırması Yapılabilir mi?

Her ülkenin işsizlik oranı hesaplama yöntemi farklı olabilir. Türkiye'de TÜİK tarafından açıklanan işsizlik oranı, ABD'deki metodolojiden farklılıklar gösterebilir. Karşılaştırma yaparken bu farklılıkları göz önünde bulundurmak gerekir.

İşsizlik Oranı Takibinde Başarı İçin İpuçları

ABD işsizlik oranı, küresel finans piyasalarının nabzını tutan kritik göstergelerden biri. Her ayın ilk Cuma günü açıklanan bu veri, Fed'in faiz kararlarını etkilediği gibi dolar, altın, borsa ve döviz piyasalarında da anlık hareketlere neden olabiliyor.

Yatırımcılar için önemli olan, işsizlik oranını tek başına değil, NFP, işgücüne katılım oranı, ortalama saatlik kazançlar gibi diğer göstergelerle birlikte değerlendirmek. Ayrıca, U-3 (resmi işsizlik) ve U-6 (geniş işsizlik) arasındaki farkı anlamak, ekonominin gerçek durumunu kavramak açısından kritik.

Finteo olarak, veriye dayalı kararlar alan, piyasaları yakından takip eden ve portföyünü etkin yöneten yatırımcıları destekliyoruz. Açık Bankacılık Portalımız sayesinde, işsizlik oranı gibi kritik veriler sonrası portföy değerinizi anında kontrol edebilir, finansal varlıklarınızı tek ekrandan yönetebilirsiniz.

Unutmayın: İşsizlik oranı önemli ama tek başına yeterli değil. Ekonomik tabloyu bütünsel olarak değerlendirin, piyasa beklentilerini takip edin ve risk yönetimini ihmal etmeyin. Finansal başarı, doğru bilgi ve doğru araçlarla gelir!

Not: Bu yazı bilgilendirme amaçlıdır ve yatırım tavsiyesi niteliği taşımaz. Yatırım kararlarınızı vermeden önce detaylı araştırma yapmanız ve gerekirse bir finansal danışmana başvurmanız önerilir.